O chorobie

Podstawowe informacje:
Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Najpowszechniejsze objawy to częstomocz oraz dyskomfort i ból (lub silne pieczenie) przy opróżnianiu pęcherza.
Doktor Susan Keay, specjalistka w tej dziedzinie, przyznaje: „Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego trudno zdiagnozować, ale jeszcze trudniej leczyć. (…) [Choroba] może oznaczać całe lata cierpienia. Jest wyjątkowo bolesna, długotrwała i wymusza zmianę stylu życia; potrafi się ciągnąć przez dziesiątki lat”. Niestety, wielu lekarzy długo nie zdawało sobie sprawy z jej istnienia i sugerowało, że jest wytworem wyobraźni pacjenta. Tymczasem zdaniem pewnego lekarza „rozpoznanie cystitis interstitialis i tym samym uzasadnienie dolegliwości nękających chorego często ma działanie terapeutyczne”.
W USA liczba chorych przekracza 700 000 — „jest to o 50 procent więcej, niż podawano wcześniej”. Obecnie uważa się, że część mężczyzn, u których stwierdzono kłopoty z prostatą, w rzeczywistości może mieć śródmiąższowe zapalenie pęcherza. Chorzy mogą mniej zdziałać zarówno w domu, jak i w pracy zawodowej. Wielu musi z niej zrezygnować. Niektórzy odczuwają też dotkliwy ból podczas stosunków płciowych.
Dotychczas nie ma lekarstwa na cystitis interstitialis, stąd wszelkie wysiłki lekarzy mają na celu jedynie złagodzenie bolesnych objawów.
Operacja, uważana za ostatnią deskę ratunku, polega na usunięciu pęcherza.

Perspektywy na przyszłość
Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Śródmiąższowe Zapalenie Pęcherza Moczowego, działające w Rockville w amerykańskim stanie Maryland, oświadczyło: „Choć nie wydaje się, by uczeni znaleźli jakieś jedno lekarstwo skuteczne we wszystkich przypadkach, jest bardzo prawdopodobne, że dzięki nowym technikom diagnostycznym, nowym terapiom i nowemu leczeniu skojarzonemu będzie można pomóc coraz większej liczbie chorych. A kiedy dokładnie poznamy przyczynę (lub przyczyny) cystitis interstitialis, przybliżymy się znacznie do odkrycia lekarstwa (lub lekarstw)”. Wiadomość o takim odkryciu uszczęśliwiłaby miliony chorych na świecie.

Wsparcie emocjonalne
Zdaniem specjalistów ogromną rolę w radzeniu sobie ze śródmiąższowym zapaleniem pęcherza odgrywa wsparcie emocjonalne rodziny, przyjaciół i innych chorych. Poza tym większą poprawę widać zazwyczaj u pacjentów, którzy zdobywają informacje na temat tej dolegliwości i dbają o siebie.

Diagnostyka

CI jest specyficzną chorobą, którą trudno jednoznacznie zdefiniować, a jeszcze trudniej leczyć. Najogólniejsza definicja charakteryzuje ją jako zespół dolegliwości bólowych, takich jak ból w obrębie miednicy mniejszej, ból przy wypełnianiu pęcherza, ustępujący po jego opróżnieniu, częstomocz – wielokrotne (powyżej 8 razy na dobę) oddawanie z powodu bolesnych parć niewielkich ilości moczu – dzienny i nocny (co najmniej dwa razy w nocy pacjent musi skorzystać z toalety) przy braku innych zaburzeń i chorób, które mogłyby te dolegliwości wywoływać.
Z tego powodu rozpoznanie IC opiera się na wykluczeniu innych przyczyn, dających takie same objawy. To sprawia, że choroba wykrywana jest bardzo późno, od pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija zwykle od 3 do 10 lat. Charakterystycznym „obrazem” dla tego schorzenia jest, jak podaje dr Piotr Radziszewski, pacjentka [IC dotyka znacznie częściej kobiet – przyp. red.], która trafia do urologa, trzymając w ręku listę wszelkich leków stosowanych w leczeniu bakteryjnego zapalenia pęcherza, plik wyników wykonanych badań, wymieniająca szereg gabinetów, w których dotychczas, w swoim mniemaniu, była nieskutecznie leczona” (Radziszewski… 2005; 56). Tyle że wtedy najczęściej choroba jest już zaawansowana w takim stopniu, że jej leczenie, i tak trudne, staje się jeszcze trudniejsze.

W celu rozpoznania śródmiąższowego zapalenia pęcherza trzeba wykluczyć inne przyczyny, takie jak
bakteryjne zapalenie pęcherza, nowotwory dróg moczowych i rodnych, kamica nerek i pęcherza (dokładne badanie usg wykonane odpowiednio dobrym sprzętem z sondą przezbrzuszną, dopochwową i doodbytniczą), uchyłek cewki moczowej, infekcje narządów płciowych. Uwaga: jeżeli parcia, częstomocz i ból w podbrzuszu dokuczają tylko za dnia, ustępując w nocy, może to być objawem zespołu jelita nadwrażliwego. Śródmiąższowe zapalenie pęcherza bierze się też pod uwagę, gdy pojemność pęcherza jest mniejsza niż 350 ml, a pacjent odczuwa parcie przy jego wypełnieniu płynem o objętości ok. 150 ml (lub mniejszej)- badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest cystometria, urodynamika; urofluorometria i profilometria. Najważniejszym potwierdzeniem choroby są zmiany w strukturze pęcherza, obserwowane w cystoskopii, a także badaniu histopatologicznym (z pobranych wycinków).

Przy diagnostyce śródmiąższowego zapalenia pęcherza należy wykonać następujące badania:

  • badanie moczu (ogólne i posiew, jeśli są wskazania – również dobową zbiórkę moczu) – by wykluczyć infekcje bakteryjne i choroby nerek,
  • USG jamy brzusznej (zwłaszcza pęcherza i nerek) – w celu wykluczenia różnego nowotworów i nieprawidłowości w budowie tych narządów, a także oceny zalegania moczu w pęcherzu,
  • badanie urodynamiczne – aby wykluczyć nadreaktywność pęcherza,
  • cystoskopię z biopsją – do oceny obrazu ścian pęcherza i komórek nabłonka pęcherza.

Leczenia

Leki stosowane w IC
Leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest bardzo trudne. Ze względu na brak jednoznacznego
stwierdzenie przyczyn choroby, nie ma konkretnego leku czy grupy leków, których zastosowanie gwarantowałoby w pełni skuteczne leczenie. Dlatego obecnie wykorzystywane metody mają raczej na celu złagodzić objawy IC, niż definitywnie usunąć przyczyny schorzenia. Pacjentom podawane są więc różnorodne leki, często pierwotnie używane do leczenia zupełnie innych chorób. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że w przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza u części chorych dochodzi do samoistnych remisji (cofnięcia objawów), u innych natomiast po ustąpieniu objawów dochodzi do nawrotów, co utrudnia miarodajne stwierdzenie, która z form terapii daje najlepsze efekty.

Leki doustne
Polisiarczan pentosanu sodu (PPS) – wydzielany z moczem, uszczelnia uszkodzoną warstwę
glikozoaminoglikanów nabłonka pęcherza. Efekty terapii występują po kilku miesiącach (producent leku zawierającego PPS – Elmironu zaleca stosowanie go przez 9 miesięcy trzy razy na dobę). Lek niezarejstrowany w Polsce.
Leki antyhistaminowe – w IC dużą rolę odgrywa nadmierny wzrost i aktywacja komórek tucznych (mastocytów). Ich główny mediator to histamina, powodująca ból.
Trójcykliczne leki antydepresyjne (m.in. Amitryplina, Imipramina) – mające działanie cholinolityczne, obwodowe i ośrodkowe.

Leki przeciwzapalne:
a) Sterydy – polskie piśmiennictwo ostrożnie podaje prednizon. W doświadczeniach zachodnich
sterydów rzadko używa się w terapii doustnej ze względu na drastyczne skutki uboczne. Znacznie
częściej są one składnikiem mieszanek leków stosowanych dopęcherzowo (tzw. intravesical coctails),

Leki stosowane dopęcherzowo.
b) Montelukast (Singulair®) – lek używany w leczeniu astmy.
c) Niesterydowe leki przeciwzapalne.
d) Kwas tiapofrenowy (Surgam®) – stosowany w chorobach reumatycznych, działa p/zapalnie (NLPZ) i przeciwbólowo (również w stanach zapalnych tkanek miękkich), zmniejsza obrzęk.

Cymetydyna – antagonista receptora H2.
Hydroksyzyna – antagonista receptora H1. Niegdyś stosowana w terapii IC, obecnie niezalecana.
Leki antycholinergiczne/antymuskarynowe, rozkurczowe:
a) oksybutynina (Driptane®, Ditropan®),
b) tolterodyna (Detrusitol®),
solifenacyna (Vesicare®),
daryfenacyna (Darifenacin®),
e) propiweryna (Mictonorm®, Mictonetten®)*,
f) propantelina (Corrigast®) – lek osłabiający perystaltykę układu pokarmowego,
g) chlorek trospium (Spasmo-Lyt®, Spasmex®)*,
*leki niezarejestrowane w Polsce.

● Gabapentyna (Neurontin®) – lek przeciwpadaczkowy.
● Fenazopirydyna – ma działanie antybakteryjne i silnie przeciwbólowe. Leki zawierające tę
substancję są w USA oficjalnie zarejestrowane przez Foods and Drugs Administration jako leki na IC.
Z zarejestrowanych w Polsce leków fenazopirydynę zawiera Nefrecil. Ponieważ jednak jest to lek
przeciwbakteryjny, a polskie opracowania urologiczne wciąż zaprzeczają możliwości bakteryjnego
podłoża IC, w Polsce terapia tą substancją jest praktycznie nieznana.
● Doxorubicyna (Adriamycin®) – lek stosowany w chemioterapii. Eksperymentalnie stosowany, wykazywał u niektórych pacjentów pozytywne działanie w leczeniu IC.
● Metotreksat – cytostatyk używany w chemioterapii. Eksperymentalnie stosowany, wykazywał
u niektórych pacjentów pozytywne działanie w leczeniu IC.
● Mizoprostol (Cytotec®) – analog prostaglandyny E1. Lek stosowany przy profilaktyce i leczeniu
wrzodów żołądka spowodowanych przewlekłą terapią NLPZ.
● Nifedypina – bloker kanału wapniowego.
● Siarczan chondroityny i kwercetyna (jeden z flawonoidów) – występujące
w niezarejestrowanym w Polsce CystoProteku®.

Doustne suplementy
L-arginina– substrat syntazy tlenku azotu (chorzy na IC wykazują zmniejszoną aktywność tego enzymu
Pycnogenol – wyciąg z sosny śródziemnomorskiej, jeden z najsilniejszych antyoksydantów.
Nieznany w polskim piśmiennictwie urologicznym, wskazywany jako pomocny w terapii IC przez pacjentów amerykańskich.
● Kwas alfalipoiczny – jego skuteczność jest poddawana przez lekarzy amerykańskich w wątpliwość.
● Aloes – roślina, której sok znany jest od wieków z właściwości regenerujących, wspomagających gojenie ran.
● Kwas hialuronowy – w postaci kapsułek zawierających wyciąg z grzebienia kogutów.

Leki dopęcherzowe
● Heparyna – glikozoaminoglikan (GAG). Praktycznie jedyny lek dopęcherzowy, stosowany efektywnie w IC, zarejestrowany w Polsce. Prymarnie, jako antykoagulant, zapobiega nadmiernemu krzepnięciu krwi. W terapii IC wykorzystywane jest jej działanie przeciwzapalne i odtwarzające warstwę GAG nabłonka pęcherza.
● Dimetylosulfotlenek (DSMO) – jeden z najstarszych dopęcherzowych preparatów stosowanych
w terapii IC. W leczeniu stosowany jest preparat Rimso®-50. Działa przeciwzapalnie, modyfikuje
syntezę kolagenu, a także wpływa na przewodnictwo nerwowe. Obecnie rzadko używa się go samodzielnie, częściej wchodzi w skład mieszanek, łącznie ze sterydami, heparyną lub PPS i lignocainą. Niezarejestrowany w Polsce.
● Kwas hialuronowy (Cystistat®) – substancja regenerująca uszkodzoną warstwę glikozoaminiglikanów oraz działająca przeciwzapalnie. Niezarejestrowany w Polsce.
● Polisiarczan pentosanu sodu – działanie identyczne jak w formie doustnej, tyle że miejscowe.
Niezarejestrowany w Polsce.
● Siarczan chodroityny (Uracyst®-S) – lek regenerujący uszkodzoną warstwę GAG, stosowany również w niektórych postaciach nadreaktywności pęcherza. Niezarejestrowany w Polsce.
● Chlorek oxybutyniny – podawany dopęcherzowo (często w mieszankach, por. niżej), wykazuje
podobne działanie, jak w formie doustnie, ale bez typowych objawów ubocznych (głównie suchości
w ustach).
● Kromoglikan disodowy (np. Nalcrom®) – substancja hamująca wzrost komórek tucznych. Lek stosowany w chorobach jelit (wrzodziejące zapalenie jelit), ma działanie przeciwalergiczne. W podaniu
dopęcherzowym zmniejsza u niektórych pacjentów dolegliwości, jednakże objawy szybko wracają.
● Sterydy – silne leki przeciwzapalne (hydrokortyzon, triamcinolon, ewentualnie inne). Najczęściej
stosowane w mieszankach zawierających dodatkowo DSMO oraz znieczulającą lignokainę I regenerującą warstwę GAG heparynę lub PPS. Dopęcherzowe stosowanie sterydów nie jest zarejestrowane w Polsce jako dopuszczalne.
● Bacillus Calmette-Guérin (BCG) – pierwotnie szczepionka przeciwko gruźlicy. Odpowiedzialna za stymulowanie cytokin związanych z limfocytami Th1. Stosowana w niektórych przypadkach raka
pęcherza.
*za International Painful Bladder Foundation.

Leki dopęcherzowe wymagają podania ich za pomocą cewnika. Mając jednak działanie miejscowe, potrafią szybciej i skuteczniej dotrzeć do chorego miejsca, nie powodując przy tym ogólnoustrojowych skutków ubocznych (jak terapia doustna).

Inne metody leczenia
W leczeniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza wykorzystuje się również inne metody. Są one
zaliczane przez International Painful Bladder Foundation do metod eksperymentalnych. Jedna z nich polega na wstrzykiwaniu neurotoksyn porażających te włókna nerwowe, które odpowiadają za patologiczną reakcję pęcherza. Prowadzi to do zmniejszenia bólu. Stosowanymi substancjami są waniloidy (kapsaicyna i resiniferatoksyna) oraz toksyna botulinowa. Działają one wybiórczo na włókna nerwowe i nie powodują uszkodzeń innych nerwów. Czas poprawy, w zależności od indywidualnej reakcji pacjenta, wynosi od dwóch do sześciu miesięcy, potem zabieg trzeba powtórzyć. U części pacjentów następuje tylko czasowe, nieregularne zmniejszenie dolegliwości. Odnotowano przypadek nasilenia objawów choroby po ustąpieniu efektu botuliny. Ta forma terapii ma zastosowanie głównie w przypadku, gdy śródmiąższowe zapalenie pęcherza ma podłoże neurogenne i podawane leki nie przynoszą poprawy.

W leczeniu IC stosuje się też takie zabiegi chirurgiczne, jak hydrodystensja. Polega ona na rozciąganiu pęcherza w czasie cystoskopii podawanym pod ciśnieniem do pęcherza płynem. Do zabiegów pomagających zwalczyć ból poprzez odnerwienie pęcherza należą: neurotomia krzyżowa (przecięcie nerwów splotu krzyżowego), rozcięcie i ponowne zszycie ściany pęcherza, sympatektomia (usunięcie zwojów współczulnych). Denerwacje nie są zalecane przez International Painful Bladder Foundation. Do zabiegów chirurgicznych należy augmentacja pęcherza (powiększanie go za pomocą fragmentu jelita),a także cystektomia, czyli usunięcie pęcherza, częściowe lub całkowite. W tym ostatnim przypadku usunięty pęcherz zastępuje się zbiornikiem lub zastępczym pęcherzem jelitowym albo mocz odprowadzany jest do wstawki z jelita cienkiego (tzw. wstawka Brickera). Usunięcie pęcherza nie przynosi pożądanych efektów, jeśli zmiany obejmują pozostawione fragmenty (trójkąt, cewkę) oraz w przypadku centralnej sensytyzacji. Ze względu na inwazyjny charakter tych zabiegów stosuje się je, gdy zawiodą pozostałe metody leczenia.
W terapii śródmiąższowego zapalenia pęcherza wykorzystywana jest także neurostymulacja nerwów (za pomocą elektrod, przez które płynie prąd o różnym natężeniu), a także metody obejmujące
również psychikę pacjenta: psychoterapię, terapie behawioralne (np. biofeedback). Podejmowane są próby z podawaniem pacjentom tlenu hiperbarycznego (HBO, Hyperbaric Oxygenation). Z nowszych
eksperymentów warto odnotować terapią genową. Należy też pamiętać o odpowiedniej diecie (por.
niżej), która jest podstawą przy łagodzeniu dolegliwości związanych ze śródmiąższowym zapaleniem
pęcherza.

Dieta

Oto niepełna lista produktów, których należy unikać:

  • Ananasy, Anchois, Aspartam, Awokado, Azotany/azotyny,
  • Banany, Bób, Brzoskwinie,
  • Cebula, Chleb na zakwasie, Czekolada,
  • Fasolka szparagowa, Granaty, Herbata, Jabłka, Jogurt,
  • Kawior, Konserwowane mięso/ryby, Kwasek cytrynowy, Kwaśna śmietana,
  • Majonez, Melony, Morele, Napoje gazowane, Nektaryny,
  • Ocet, Orzechy,
  • Peklowana wołowina, Pieczywo żytnie, Potrawy mocno przyprawione, Rabarbar,
  • Sacharyna, Sery dojrzewające, Sos sojowy, Sosy sałatkowe, Śliwki,
  • Tofu, Truskawki, Tytoń,
  • Wątróbka, Winogrona, Wysokokaloryczne przekąski,
  • Żurawiny/sok