Współczesna reumatologia opiera się na ścisłej diagnostyce obrazowej, w której ultrasonografia (USG) odgrywa coraz ważniejszą rolę. Dzięki rozwojowi technologii obrazowania wysokiej rozdzielczości, USG umożliwia dokładną ocenę stanu zapalnego i strukturalnych zmian w stawach, ścięgnach, kaletkach oraz przyczepach ścięgnistych, co znacząco wspomaga rozpoznawanie i monitorowanie przebiegu chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty układowy (SLE), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) czy łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS).
Dlaczego USG w reumatologii?
Ultrasonografia to nieinwazyjna, dostępna i relatywnie niedroga metoda diagnostyczna, która pozwala na dynamiczną ocenę struktur narządu ruchu w czasie rzeczywistym. Jest bezpieczna i może być wielokrotnie powtarzana bez ryzyka dla pacjenta. W reumatologii USG:
- Umożliwia wykrycie wczesnych objawów zapalenia, zanim będą one widoczne na zdjęciach RTG;
- Pozwala na ocenę obecności i stopnia wysięku stawowego, przerostu błony maziowej (synovitis), entezopatii oraz obecności nadmiernego unaczynienia (power Doppler);
- Wspomaga punkcje stawowe i precyzyjne podawanie leków (np. glikokortykosteroidów);
- Umożliwia ocenę skuteczności terapii biologicznej i klasycznej.
USG a rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS)
RZS to jedna z najczęstszych chorób autoimmunologicznych, dotykająca ok. 0,5–1% populacji ogólnej, z przewagą kobiet (stosunek kobiety:mężczyźni – 3:1). Kluczowym elementem skutecznego leczenia jest wczesne rozpoznanie, najlepiej w tzw. oknie terapeutycznym – pierwszych 12 tygodniach od pojawienia się objawów.
Badania wykazały, że USG może wykryć objawy zapalenia w 30–50% przypadków, w których badanie kliniczne nie stwierdza jednoznacznych zmian. Ocena metodą power Doppler pozwala na detekcję aktywnego zapalenia błony maziowej, nawet przy braku obrzęku i bólu, co ma ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu terapii modyfikującej przebieg choroby (DMARDs).
Zastosowanie USG w innych chorobach autoimmunologicznych
- Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS)
W ŁZS, USG wykrywa charakterystyczne zmiany w entezach – miejscach przyczepu ścięgien do kości. Często dochodzi tam do zapalenia, które może nie być wykrywalne w badaniu fizykalnym. USG ujawnia także asymetryczne zapalenie stawów międzypaliczkowych dalszych oraz zmiany w ścięgnach, zwłaszcza zginaczy.
- Toczeń rumieniowaty układowy (SLE)
U pacjentów z SLE USG pozwala na różnicowanie bólu stawowego związanego z zapaleniem błony maziowej (arthritis lupusowa) od bólu o charakterze niezapalnym (np. związanego z fibromialgią). Ponadto może służyć do wykrycia aseptycznych wysięków i zapalenia pochewek ścięgnistych.
- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)
USG jest przydatne w ocenie entezopatii – zwłaszcza w obrębie przyczepów więzadeł i ścięgien Achillesa, a także powięzi podeszwowej. Umożliwia wykrycie zmian zapalnych znacznie wcześniej niż RTG czy nawet rezonans magnetyczny (w niektórych lokalizacjach).
Podsumowanie
Włączenie ultrasonografii do rutynowej praktyki reumatologicznej znacząco podnosi skuteczność diagnozowania i leczenia chorób autoimmunologicznych. USG nie tylko zwiększa szansę na wczesne rozpoznanie, ale pozwala również dostosować leczenie do rzeczywistej aktywności zapalnej, co wpływa na jakość życia pacjentów i ograniczenie nieodwracalnych uszkodzeń stawów.