CI jest specyficzną chorobą, którą trudno jednoznacznie zdefiniować, a jeszcze trudniej leczyć. Najogólniejsza definicja charakteryzuje ją jako zespół dolegliwości bólowych, takich jak ból w obrębie miednicy mniejszej, ból przy wypełnianiu pęcherza, ustępujący po jego opróżnieniu, częstomocz – wielokrotne (powyżej 8 razy na dobę) oddawanie z powodu bolesnych parć niewielkich ilości moczu – dzienny i nocny (co najmniej dwa razy w nocy pacjent musi skorzystać z toalety) przy braku innych zaburzeń i chorób, które mogłyby te dolegliwości wywoływać.
Z tego powodu rozpoznanie IC opiera się na wykluczeniu innych przyczyn, dających takie same objawy. To sprawia, że choroba wykrywana jest bardzo późno, od pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija zwykle od 3 do 10 lat. Charakterystycznym „obrazem” dla tego schorzenia jest, jak podaje dr Piotr Radziszewski, pacjentka [IC dotyka znacznie częściej kobiet – przyp. red.], która trafia do urologa, trzymając w ręku listę wszelkich leków stosowanych w leczeniu bakteryjnego zapalenia pęcherza, plik wyników wykonanych badań, wymieniająca szereg gabinetów, w których dotychczas, w swoim mniemaniu, była nieskutecznie leczona” (Radziszewski… 2005; 56). Tyle że wtedy najczęściej choroba jest już zaawansowana w takim stopniu, że jej leczenie, i tak trudne, staje się jeszcze trudniejsze.
W celu rozpoznania śródmiąższowego zapalenia pęcherza trzeba wykluczyć inne przyczyny, takie jak
bakteryjne zapalenie pęcherza, nowotwory dróg moczowych i rodnych, kamica nerek i pęcherza (dokładne badanie usg wykonane odpowiednio dobrym sprzętem z sondą przezbrzuszną, dopochwową i doodbytniczą), uchyłek cewki moczowej, infekcje narządów płciowych. Uwaga: jeżeli parcia, częstomocz i ból w podbrzuszu dokuczają tylko za dnia, ustępując w nocy, może to być objawem zespołu jelita nadwrażliwego. Śródmiąższowe zapalenie pęcherza bierze się też pod uwagę, gdy pojemność pęcherza jest mniejsza niż 350 ml, a pacjent odczuwa parcie przy jego wypełnieniu płynem o objętości ok. 150 ml (lub mniejszej)- badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest cystometria, urodynamika; urofluorometria i profilometria. Najważniejszym potwierdzeniem choroby są zmiany w strukturze pęcherza, obserwowane w cystoskopii, a także badaniu histopatologicznym (z pobranych wycinków).
Przy diagnostyce śródmiąższowego zapalenia pęcherza należy wykonać następujące badania:
- badanie moczu (ogólne i posiew, jeśli są wskazania – również dobową zbiórkę moczu) – by wykluczyć infekcje bakteryjne i choroby nerek,
- USG jamy brzusznej (zwłaszcza pęcherza i nerek) – w celu wykluczenia różnego nowotworów i nieprawidłowości w budowie tych narządów, a także oceny zalegania moczu w pęcherzu,
- badanie urodynamiczne – aby wykluczyć nadreaktywność pęcherza,
- cystoskopię z biopsją – do oceny obrazu ścian pęcherza i komórek nabłonka pęcherza.