Leki stosowane w IC
Leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest bardzo trudne. Ze względu na brak jednoznacznego
stwierdzenie przyczyn choroby, nie ma konkretnego leku czy grupy leków, których zastosowanie gwarantowałoby w pełni skuteczne leczenie. Dlatego obecnie wykorzystywane metody mają raczej na celu złagodzić objawy IC, niż definitywnie usunąć przyczyny schorzenia. Pacjentom podawane są więc różnorodne leki, często pierwotnie używane do leczenia zupełnie innych chorób. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że w przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza u części chorych dochodzi do samoistnych remisji (cofnięcia objawów), u innych natomiast po ustąpieniu objawów dochodzi do nawrotów, co utrudnia miarodajne stwierdzenie, która z form terapii daje najlepsze efekty.
Leki doustne
Polisiarczan pentosanu sodu (PPS) – wydzielany z moczem, uszczelnia uszkodzoną warstwę
glikozoaminoglikanów nabłonka pęcherza. Efekty terapii występują po kilku miesiącach (producent leku zawierającego PPS – Elmironu zaleca stosowanie go przez 9 miesięcy trzy razy na dobę). Lek niezarejstrowany w Polsce.
Leki antyhistaminowe – w IC dużą rolę odgrywa nadmierny wzrost i aktywacja komórek tucznych (mastocytów). Ich główny mediator to histamina, powodująca ból.
Trójcykliczne leki antydepresyjne (m.in. Amitryplina, Imipramina) – mające działanie cholinolityczne, obwodowe i ośrodkowe.
Leki przeciwzapalne:
a) Sterydy – polskie piśmiennictwo ostrożnie podaje prednizon. W doświadczeniach zachodnich
sterydów rzadko używa się w terapii doustnej ze względu na drastyczne skutki uboczne. Znacznie
częściej są one składnikiem mieszanek leków stosowanych dopęcherzowo (tzw. intravesical coctails),
Leki stosowane dopęcherzowo.
b) Montelukast (Singulair®) – lek używany w leczeniu astmy.
c) Niesterydowe leki przeciwzapalne.
d) Kwas tiapofrenowy (Surgam®) – stosowany w chorobach reumatycznych, działa p/zapalnie (NLPZ) i przeciwbólowo (również w stanach zapalnych tkanek miękkich), zmniejsza obrzęk.
Cymetydyna – antagonista receptora H2.
Hydroksyzyna – antagonista receptora H1. Niegdyś stosowana w terapii IC, obecnie niezalecana.
Leki antycholinergiczne/antymuskarynowe, rozkurczowe:
a) oksybutynina (Driptane®, Ditropan®),
b) tolterodyna (Detrusitol®),
solifenacyna (Vesicare®),
daryfenacyna (Darifenacin®),
e) propiweryna (Mictonorm®, Mictonetten®)*,
f) propantelina (Corrigast®) – lek osłabiający perystaltykę układu pokarmowego,
g) chlorek trospium (Spasmo-Lyt®, Spasmex®)*,
*leki niezarejestrowane w Polsce.
● Gabapentyna (Neurontin®) – lek przeciwpadaczkowy.
● Fenazopirydyna – ma działanie antybakteryjne i silnie przeciwbólowe. Leki zawierające tę
substancję są w USA oficjalnie zarejestrowane przez Foods and Drugs Administration jako leki na IC.
Z zarejestrowanych w Polsce leków fenazopirydynę zawiera Nefrecil. Ponieważ jednak jest to lek
przeciwbakteryjny, a polskie opracowania urologiczne wciąż zaprzeczają możliwości bakteryjnego
podłoża IC, w Polsce terapia tą substancją jest praktycznie nieznana.
● Doxorubicyna (Adriamycin®) – lek stosowany w chemioterapii. Eksperymentalnie stosowany, wykazywał u niektórych pacjentów pozytywne działanie w leczeniu IC.
● Metotreksat – cytostatyk używany w chemioterapii. Eksperymentalnie stosowany, wykazywał
u niektórych pacjentów pozytywne działanie w leczeniu IC.
● Mizoprostol (Cytotec®) – analog prostaglandyny E1. Lek stosowany przy profilaktyce i leczeniu
wrzodów żołądka spowodowanych przewlekłą terapią NLPZ.
● Nifedypina – bloker kanału wapniowego.
● Siarczan chondroityny i kwercetyna (jeden z flawonoidów) – występujące
w niezarejestrowanym w Polsce CystoProteku®.
Doustne suplementy
L-arginina– substrat syntazy tlenku azotu (chorzy na IC wykazują zmniejszoną aktywność tego enzymu
Pycnogenol – wyciąg z sosny śródziemnomorskiej, jeden z najsilniejszych antyoksydantów.
Nieznany w polskim piśmiennictwie urologicznym, wskazywany jako pomocny w terapii IC przez pacjentów amerykańskich.
● Kwas alfalipoiczny – jego skuteczność jest poddawana przez lekarzy amerykańskich w wątpliwość.
● Aloes – roślina, której sok znany jest od wieków z właściwości regenerujących, wspomagających gojenie ran.
● Kwas hialuronowy – w postaci kapsułek zawierających wyciąg z grzebienia kogutów.
Leki dopęcherzowe
● Heparyna – glikozoaminoglikan (GAG). Praktycznie jedyny lek dopęcherzowy, stosowany efektywnie w IC, zarejestrowany w Polsce. Prymarnie, jako antykoagulant, zapobiega nadmiernemu krzepnięciu krwi. W terapii IC wykorzystywane jest jej działanie przeciwzapalne i odtwarzające warstwę GAG nabłonka pęcherza.
● Dimetylosulfotlenek (DSMO) – jeden z najstarszych dopęcherzowych preparatów stosowanych
w terapii IC. W leczeniu stosowany jest preparat Rimso®-50. Działa przeciwzapalnie, modyfikuje
syntezę kolagenu, a także wpływa na przewodnictwo nerwowe. Obecnie rzadko używa się go samodzielnie, częściej wchodzi w skład mieszanek, łącznie ze sterydami, heparyną lub PPS i lignocainą. Niezarejestrowany w Polsce.
● Kwas hialuronowy (Cystistat®) – substancja regenerująca uszkodzoną warstwę glikozoaminiglikanów oraz działająca przeciwzapalnie. Niezarejestrowany w Polsce.
● Polisiarczan pentosanu sodu – działanie identyczne jak w formie doustnej, tyle że miejscowe.
Niezarejestrowany w Polsce.
● Siarczan chodroityny (Uracyst®-S) – lek regenerujący uszkodzoną warstwę GAG, stosowany również w niektórych postaciach nadreaktywności pęcherza. Niezarejestrowany w Polsce.
● Chlorek oxybutyniny – podawany dopęcherzowo (często w mieszankach, por. niżej), wykazuje
podobne działanie, jak w formie doustnie, ale bez typowych objawów ubocznych (głównie suchości
w ustach).
● Kromoglikan disodowy (np. Nalcrom®) – substancja hamująca wzrost komórek tucznych. Lek stosowany w chorobach jelit (wrzodziejące zapalenie jelit), ma działanie przeciwalergiczne. W podaniu
dopęcherzowym zmniejsza u niektórych pacjentów dolegliwości, jednakże objawy szybko wracają.
● Sterydy – silne leki przeciwzapalne (hydrokortyzon, triamcinolon, ewentualnie inne). Najczęściej
stosowane w mieszankach zawierających dodatkowo DSMO oraz znieczulającą lignokainę I regenerującą warstwę GAG heparynę lub PPS. Dopęcherzowe stosowanie sterydów nie jest zarejestrowane w Polsce jako dopuszczalne.
● Bacillus Calmette-Guérin (BCG) – pierwotnie szczepionka przeciwko gruźlicy. Odpowiedzialna za stymulowanie cytokin związanych z limfocytami Th1. Stosowana w niektórych przypadkach raka
pęcherza.
*za International Painful Bladder Foundation.
Leki dopęcherzowe wymagają podania ich za pomocą cewnika. Mając jednak działanie miejscowe, potrafią szybciej i skuteczniej dotrzeć do chorego miejsca, nie powodując przy tym ogólnoustrojowych skutków ubocznych (jak terapia doustna).
Inne metody leczenia
W leczeniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza wykorzystuje się również inne metody. Są one
zaliczane przez International Painful Bladder Foundation do metod eksperymentalnych. Jedna z nich polega na wstrzykiwaniu neurotoksyn porażających te włókna nerwowe, które odpowiadają za patologiczną reakcję pęcherza. Prowadzi to do zmniejszenia bólu. Stosowanymi substancjami są waniloidy (kapsaicyna i resiniferatoksyna) oraz toksyna botulinowa. Działają one wybiórczo na włókna nerwowe i nie powodują uszkodzeń innych nerwów. Czas poprawy, w zależności od indywidualnej reakcji pacjenta, wynosi od dwóch do sześciu miesięcy, potem zabieg trzeba powtórzyć. U części pacjentów następuje tylko czasowe, nieregularne zmniejszenie dolegliwości. Odnotowano przypadek nasilenia objawów choroby po ustąpieniu efektu botuliny. Ta forma terapii ma zastosowanie głównie w przypadku, gdy śródmiąższowe zapalenie pęcherza ma podłoże neurogenne i podawane leki nie przynoszą poprawy.
W leczeniu IC stosuje się też takie zabiegi chirurgiczne, jak hydrodystensja. Polega ona na rozciąganiu pęcherza w czasie cystoskopii podawanym pod ciśnieniem do pęcherza płynem. Do zabiegów pomagających zwalczyć ból poprzez odnerwienie pęcherza należą: neurotomia krzyżowa (przecięcie nerwów splotu krzyżowego), rozcięcie i ponowne zszycie ściany pęcherza, sympatektomia (usunięcie zwojów współczulnych). Denerwacje nie są zalecane przez International Painful Bladder Foundation. Do zabiegów chirurgicznych należy augmentacja pęcherza (powiększanie go za pomocą fragmentu jelita),a także cystektomia, czyli usunięcie pęcherza, częściowe lub całkowite. W tym ostatnim przypadku usunięty pęcherz zastępuje się zbiornikiem lub zastępczym pęcherzem jelitowym albo mocz odprowadzany jest do wstawki z jelita cienkiego (tzw. wstawka Brickera). Usunięcie pęcherza nie przynosi pożądanych efektów, jeśli zmiany obejmują pozostawione fragmenty (trójkąt, cewkę) oraz w przypadku centralnej sensytyzacji. Ze względu na inwazyjny charakter tych zabiegów stosuje się je, gdy zawiodą pozostałe metody leczenia.
W terapii śródmiąższowego zapalenia pęcherza wykorzystywana jest także neurostymulacja nerwów (za pomocą elektrod, przez które płynie prąd o różnym natężeniu), a także metody obejmujące
również psychikę pacjenta: psychoterapię, terapie behawioralne (np. biofeedback). Podejmowane są próby z podawaniem pacjentom tlenu hiperbarycznego (HBO, Hyperbaric Oxygenation). Z nowszych
eksperymentów warto odnotować terapią genową. Należy też pamiętać o odpowiedniej diecie (por.
niżej), która jest podstawą przy łagodzeniu dolegliwości związanych ze śródmiąższowym zapaleniem
pęcherza.