Nietrzymanie moczu to niekontrolowany, mimowolny i niezależny od naszej świadomości wyciek moczu. Stanowi istotny problem społeczny, który obniża komfort życia oraz utrudnia codzienne funkcjonowanie. Najczęściej jest przypadłością występującą u kobiet oraz osób w podeszłym wieku.
Z problemem nietrzymania moczu zmaga się około 20% kobiet po 40 roku życia. W populacji osób po 80 roku życia nietrzymanie moczu dotyka już 50% kobiet i około 30% mężczyzn.
Wśród przyczyn nietrzymania moczu wymienia się przede wszystkim przebyte ciąże oraz porody siłami natury, operacje ginekologiczne, choroby gruczołu krokowego i powikłania po radykalnym usunięciu stercza. Za czynnik predysponujący do wystąpienia nietrzymania moczu uważa się również podeszły wiek, otyłość, menopauzę, zaparcia, cukrzycę, chorobę Parkinsona i czynniki genetyczne. Ryzyko zachorowania zwiększa palenie papierosów i nawracające zakażenia układu moczowego.
Wyróżniamy trzy główne postaci nietrzymania moczu:
I Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Niekontrolowany wypływ moczu podczas wykonywania czynności zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej. Występuje w takich sytuacjach jak kaszel, kichanie, śmiech, czy nawet zmiana pozycji ciała. Problem powstaje na skutek osłabienia mięśni dna miednicy lub uszkodzenia zwieracza cewki moczowej, co może być wynikiem ciąży, porodu, operacji w obrębie miednicy lub menopauzy.
II Nietrzymanie moczu z parć
Nagła, nieodparta potrzeba oddania moczu, która często kończy się niekontrolowanym wypływem moczu. Ta postać nietrzymania moczu jest często związana z nadreaktywnością pęcherza moczowego. Może to być spowodowane różnymi czynnikami, w tym infekcjami dróg moczowych, chorobami neurologicznymi, uszkodzeniem nerwów kontrolujących pęcherz, a także niektórymi lekami.
III Nietrzymanie moczu z przepełnienia
Zatrzymanie moczu bądź problemy z opróżnianiem pęcherza moczowego mogą prowadzić do niekontrolowanego wycieku moczu. Najczęściej powodowane jest to przeszkodą w drogach moczowych, taką jak powiększony gruczoł krokowy u mężczyzn lub osłabienie mięśni wypieracza pęcherza moczowego. Często występuje u osób z cukrzycą, uszkodzeniem nerwów, a także po niektórych operacjach.
Występujące objawy nietrzymania moczu są charakterystyczne i pozwalają wstępnie ustalić postać nietrzymania moczu (najczęściej wysiłkowe lub towarzyszące nadreaktywności pęcherza moczowego). Poza badaniem fizykalnym przeprowadza się badanie ginekologiczne u kobiety oraz per rectum u mężczyzny. W dalszej kolejności zleca się badanie ogólne moczu, podstawowe badania krwi oraz USG jamy brzusznej. Niezbędnych informacji o zaburzeniach czynnościowych pęcherza moczowego dostarcza badanie urodynamiczne.
Leczenie nietrzymania moczu może przyjąć postać leczenia zachowawczego lub operacyjnego. Bardzo ważna jest zmiana stylu życia np.: redukcja masy ciała, ograniczenie spożywania alkoholu i kofeiny czy unikanie zaparć. W wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiet, istotną kwestią są ćwiczenia mięśni Kegla, polegające na wzmocnieniu mięśni dna miednicy mniejszej. W przypadku braku efektu leczenia zachowawczego, stosuje się leczenie chirurgiczne. Najczęściej wykonuje się metodę TOT, która polega na wprowadzenie taśmy podcewkowej przez otwory zasłonowe. Zabieg TVT zakłada natomiast założenie taśmy podcewkowej nad spojeniem łonowym.
W wypadku nieosiągnięcia oczekiwanej poprawy po założeniu taśmy zawsze należy wykonać badanie usg z oceną położenia taśmy. W trakcie badania usg sondą dopochwową obrazujemy położenie środkowej części taśmy, które determinuje skuteczność wykonanego zabiegu. Badanie to obok ultrasonografii całej jamy brzusznej wykonywane jest też przed zabiegiem celem kwalifikacji do odpowiedniego sposobu leczenia.
Efekty zabiegu utrzymują się nawet kilkanaście lat, znacząco poprawiając jakość i komfort życia.
Nietrzymanie moczu z parć leczymy farmakologiczne lub poprzez ostrzyknięcię ściany pęcherza moczowego toksyną botulinową.
Nietrzymanie moczu u mężczyzn może występować po leczeniu radykalnym raka stercza. Zarówno operacja całkowitego wycięcia gruczołu krokowego jak i leczenie opierające się na radioterapii mogą doprowadzić do inkontynencji. W zależności od zakresu problemu oraz rokowań, pacjenci borykający się z problemem nietrzymania moczu mogą poddać się specjalistycznej fizjoterapii lub leczeniu zabiegowemu. Nowoczesne leczenie nietrzymania moczu polega na zastosowaniu urządzenia w postaci sztucznego zwieracza cewki moczowej, dzięki któremu możliwe jest przywrócenie pierwotnego funkcjonowania układu moczowego.